Zer oroitzapen duzu Zumarragan igarotako urteez?
"Ciudad Jardin"-eko txalet batean zegoen parbulo eskolanhasi nituen ikasketak, orain osasun-etxe bat dela uste dut. Osooroitzapen onak ditut. Ondoren, La Sallera joan nintzen etabatxillergo ikasketak institutuan egin nituen.
Nola gogoratzen duzu garai hartako Zumarraga?
Niretzat trantsizio garaiko eta aurreko Zumarraga ifernua zen.Hits&Fits-ekoek deituta Itarte Etxean eman nuen hitzaldi bateanhori esan nuen eta herritar bat haserretu egin zitzaidan, bainaniretzat ifernua zen. Latifundio industriala iruditzen zitzaidan."Señorito"-a Orbegozo zen eta jarraitzaileak LaSalleko fraileak, merkatariak… Gainera oso herri erdalduna zen.Euskaraz zekien jende asko ere, erdaraz egiteaz harro zen. Nire aitajeltzalea eta euskaltzalea zen eta berarengandik jaso zueneuskalzaletasuna. Beste askorena politikan sartu zirenean piztu zen.Garai hartako Zumarragako giroa gorroto nuen eta argi nuen aldeegingo nuela eta ez nintzela sekula bueltatuko.
Baita zure hitza bete ere…
Batxilergoa amaitu ondoren, Donostiara joan nintzen magisteritzaikastera. Bokazioa 14-15 urterekin sartu zitzaidan. Irakasleek,ordea, filologia ikasteko esaten zidaten. Izan ere, ikastetxekoerredakzio lehiaketak, Coca-Cola lehiaketak… irabazten nituen.Baina nik, beste askok ez bezala, argi nuen zer ikasi nahi nuen.
Donostian nahi zenuena aurkitu al zenuen?
Unibertsitatera Francoren azken urtean joan nintzen: sistema,irakasleak… ezagutu eta nik nahi nuena ezingo nuela egin ikusinuen. Donostiara nerabea nintzela joan nintzen eta gazte baten etaerrelitatearen arteko talka pairatu nuen. Bestalde, Donostia hutsala,friboloa, iruditu zitzaidan. Bertan nazka-nazka eginda bukatu nuen.Erromantizismoak jota edo, baserri giroa behar nuela sentitu nuen.Baserri giroa Azkoitian ezagutu nuen batez ere, aita hangoa baita.
Lortu al zenuen baserri giroko herri batera joatea?
Baserri inguruko eskola batera joan nahi nuen, unitarioetara (adinezberdineko ikasleak klase berean dauden horietara). Nafarroanhorretarako aukera eman zidaten arte Donostian lanean izan nintzen biurtez: andamioan, okindegi batean… Ondoren, Baztanen 9 urte emannituen. Nafarroako eskola publikoan klaseak euskaraz ematenlehenetakoa izan nintzen.
Ordutik irakaskuntzan aritu al zara?
Bai, orain Nafarroako Gobernuaren funtzionaria naiz eta euskarazkoklaseak ematen ditut. Gehien dibertitzen nauena hizkuntzak direlakonturatu naiz. Hizkuntza guztiak gustatzen zaizkit, istorioekin,hitz egitearekin… oso lotuta baitaude. Oso gustura nabil, ikasleakoso motibatuta etortzen baitira.
Zer iritzi duzu Nafarroako Gobernuak euskararekikoduen jarreraz?
Begi bistakoa da Nafarroako Gobernuaren euskararekiko politikadesastrea dela. Ez dago politikarik, kutsu frankista duen gorrotoabaizik. Europa osoan ezin daiteke halakorik aurkitu. Ez dagoitxaropenerako arrazoirik, gainera. Ez dut luzatu nahi, apoak etasugeak soilik botako bainituzke.
Gai atseginagoetara joko dugu… nondik datorkizuidazaletasuna?
Idazteko grina oso gaztetatik izan dut. Magisteritzarako bokazioa osogaztetan sartu zitzaidan, baina aldi batean kazetaritza ikastekogogoa ere izan nuen. Lagun batek idaztea gustatzen bazitzaidankazetaritza ez ikasteko esan zidan. Eskerrak eman beharrean nago,kazetaritzak ez baitu idazteko modurik onena eskaintzen.
Eta noiz konturatu zinen zure istorioak bestenorbaitek ere irakurtzea nahi zenuela?
21-22 urterekin beste norbaitek nire istorioak irakurtzeko gogoanuela konturatu nintzen eta eskerrak eman nahi dizkiot KoldoIzagirreri, horretarako aukera eman baitzidan eta beti oso jarreraona erakutsi baitu. Publikatzeak idazle asko ezagutzeko aukera emanzidan: Ramon Saizarbitoria, Ramon Etxezarreta, Lourdes Auzmendi…Bestalde, berehala, Argian kolaborazioak idazten hasi nintzen etabertan ere jende eskuzabal asko ezagutu nuen: Felix Ibargutxi, JoxemiZumalabe… Zorionez ez nintzen gehiegi nabarmendu eta hori ona izanzen haizea ez hartzeko. Azkar ikusi nuen edozer gauza publikatzea ezdela ona. Beti konstantea izan naiz eta, publikatzearekin nirebanidade puska asetua nuenez, ez dut sekula gustura utziko ez nauenikpublikatuko.
Zer da zure ustez idazlea izatea?
Gorroto dut idazlearen irudi erromantikoa. Idazlea lan asko eginondoren bere lanak publikatzen dituena da. Hori bai, lotsagabesamarra izan behar da, idatzi duzuna besteek irakurtzeko modukoa delauste izateko. Hasieran, idazle bezala aurkezten nindutenean lotsaematen zidan.
Ordutik ipuin liburuak, eleberriak eta poema liburuakidatzi eta argitaratu dituzu, zer duzu orain eskuartean?
Azken urtebetea oso gogorra izan da: Natalia Ginzburg-en liburu batitzuli dut eta maiatzean "Larrepetit" publikatu nuen.Kolaborazio eskaerak izan ditut eta, estimatzen ditudan arren, ezditut hartuko. Orain Ginzburg-en beste liburu bat itzultzen ari naiz.Sormen lanari dagokionez, liburu bat bukatuko dudala argi dudan arteez naiz buru-belarri sartzen. Hurrengo liburua ez dakit nobela batedo errelatu liburua izango den. Bizpahiru gauza ditut buruan etadenborarekin bat nabarmenduko da. Ideia batekin ametsetan hastennaizenean, horri eutsi behar diodan seinale.
Nola lan egiten duzu?
Ideia nagusia norberaren obsesioetatik dator eta nik dudan obsesiotikidazten dudala iruditzen zait. Idazten dudan guztia antzekoa delauste dut. Oinarria nola osatzen den, benetan misterioa da. Askogustatzen zaizkit batasuna duten liburuak, baita ipuin liburuetanere. Hori dela eta, dena lotuta dudan arte ez naiz idazten hasten.Idazterako orduan oso diziplinatua naiz. Inspiraziorik ez dago,egunero eseri behar da 2, 3, 4… orduz. Ordenadorearen edo paperarenaurrean jarriz gero beti ateratzen da zer edo zer. Osasunez ondobazabiltza, telefonoak, norbaitekin gelditu izanak… soilikgelditzen zaitu. Idazten 9 bat hilabete ematen ditut eta beste bizuzentzen.
Zeintzuk dira zure gustuko idazleak?
Idazle asko atsegin ditut. Beti asko irakurri dut, idazlea bainogehiago irakurlea naiz. Guztien gainetik Ramon Saizarbitoria atsegindut, nigandik hurbilen ikusten dudana baita. Bestalde, ErdiEuropakoak eta iparramerikarrak asko atsegin ditut. Memoria oso onadut eta izenak botatzen hasiko banintz ez nintzateke geldituko.
Zer iruditzen zaizu Pello Lizarralde idazlea?
Nitaz zer esaten duten badakit. Batzuen aurrean fama oso ona dut etalaudorioak izan ditut. Idazle berezia izatearen fama dut, baina nirihau txiste bat iruditzen zait. Gauza ona bezala esaten dute, bainanik saiatzen naizen idazle bat besterik ez naizela esango nuke.
Pertsona normala, beraz…
Pertsona normala izatea oso gauza ona da bizitzarako. Lanbidebat izatea, egunero ogia erostea… Idazle profesionalak merkatuarilotuta daude, idaztearekin zerikusirik ez duten konpromezuak dituzteeta ez dute munduaren pertzepziorik. Idazle profesionala bazara, zurekotxearen bolantea managerrak eramaten du. Ikusi ditudan adibideekhori erakutsi didate. Profesionalek askotan ustezko amateurrek bainookerrago idazten dute. Beste lan bat izateak ez du esan nahi okerragoidatzi behar duzunik.
Bukatzeko, sarritan etortzen al zara herrira?
Hamabostean behin, hilean behin… Zumarragatik irteteko aukera izannuen bezain pronto oso gutxitan bueltatzen nintzen. Familia berehalakonturatu zen kanporako bidea hartu nahi nuela. Garai hartan gorrotonuen herrian bizi zen "señoritoen" giroa, bainaordutik herria asko aldatu da. Euskarak toki askotan atzera egin du,baina Zumarragan aurrera egin du eta horrek poztu egiten nau.
