Nola bizi izan zenuen martxoaren 11ko goiza?
Time aldizkariko Europako ediziokoen bitartez izan nuen gertatutakoaren berri. Lanean, informazioa biltzen eta pieza guztiak bere tokian jartzen saiatzen aritu nintzen. Politikoen, adituen… iritziak bildu behar izan nituen batez ere. Mundu guztiak ETA izan zela uste zuen eta dezente kosta zen hipotesi hori baztertzea. Horretan, nirekin lanean aritu zirenen aurretik ibili nintzen.
Zuk ere hasieran ETA izan zela pentsatu zenuen, beraz.
ETA izan zela pentsatu nuen, noski. Azkenaldian jasotako informazioaren arabera, ustez ETAkoa zen jendea Gabonetan trenean eta Cuencan 500 kilo leherkarirekin atxilotu zuten. ETAk ez ditu horren gauza larriak egin, baina 20 hiltzea edo 200 hiltzea gauza bera da. Burua galdu eta berebiziko gehiegikeria egin zutela pentsatu nuen. Gero, datuak, iritziak… biltzen joan heinean, hasierako suposizioa eta datu horiek ez zetozela bat ikusi nuen.
Zer iritzi duzu sarraskia ETAri leporatu nahiaz?
Egurtzen zaituena beti bera bada, egurra jasotzen duzun guztietan erruduna bera dela pentsatzen duzu. EEBBetan asmatu bazuten, hango joera errua beti Al Kaedari leporatzea delako da. Inertzia kontua da. ETA hori egiteko gai ez dela esatea… hori halakorik ez eginez frogatzen da. ETAk lehergailuak jarri izan ditu eta jendea hil da. Lehen tiroka zebiltzan hamaika talde zeuden, baina azkenaldian ETA soilik zebilen horretan. Dena den, Europan egileak islamiarrak zirela pentsatzeko Espainian baino joera handiagoa izango zen, baina PPko gobernuaren presio diplomatikoak pertzepzio hori ezabatu zuen.
PPk jokatu duen moduan jokatzea espero al zenuen?
Gauzak diren moduan ikusten saiatzen naiz. Ez zait etiketak jartzen dituen jendea gustatzen. Ez nago beti "ea hauek zer egiten duten" pentsatzen. Esango dutenaren zain egoten naiz eta, gero, sinestu egiten dut edo ez. Jendeak normaltasunez funtzionatzea espero dut, baina gero hauteskundeak pasa bitartean jendeak ETA izan zedila pentsatzea nahi zutela konturatu nintzen. Dena den, kazetari bezala, boterea dutenekiko errezelua izan beharra dut eta, bestela ere, ez dut inork esaten didana besterik gabe sinesten.
Zer diozu gainontzeko alderdien erreakzio politikoaz?
Nire ustez politikan, Euskadin gehiago, gertakariei ematen zaien garrantzia, deklarazioak… leundu behar ditugu. Askotan besteei behatza begian sartzera goaz. Normala da politikan norberak bere alde egitea, baina zenbaitetan lotsa pittin bat sentitu beharko lukete.
Nola irizten diozu komunikabideek egin duten lanari?
Ez dut gehiegi jarraitu komunikabideen lana. Izan ere, nire lana egiteko nire iturriak erabili ditut. Gertutasuna dela eta, ETB jarraitu dut eta ondo lan egin duela uste dut. TVE, berriz, gobernuaren transmisio uhala izan da. Ez dira iritzi ezberdinak biltzen saiatu. Hauteskundeen ostean El País-ek oso posizio militantea hartu duela, PSOE gauzak egin ditzan presionatzen ari dela, iruditzen zait. El Mundo-k ere, PPren alde, lehen baino posizio militantegoa hartu duela uste dut.
I-11ko gertakaria eta M-11koa oso lotuta daude, zer alde egon dira gertakariari emandako erantzunari dagokionez?
Espainian mugimendu demokratikoagoa eman da. Komunikabideek Espainian hobe jokatu dutela esango nuke. Espainiako komunikabideen (SER, Tele5, ETB…) eta iritzi publikoaren sektore handi batek hasieratik gobernuari egurra eman dio, beharbada gobernuak zioena egia ez zen susmoa hartu zutelako. EEBBetan, berriz, gobernuari ez zitzaion inongo egurrik eman; nahiz eta, segurtasun akatsak zirela eta batez ere, gobernuari egurra emateko motiboak zeuden. Baina, EEBBetan jendea elkartu egiten da erasotua sentitzen denean, desadostasunak saihesten dituzte, autozentsuratu egiten dira… Hemen, zorionez, ez dela halakorik gertatzen uste dut. Izpiritu kritikoa ona dela uste dut, are gehiago krisi egoeretan. Hemen erantzun politikoa eta gizatiarra izan dira eta han, berriz, gizatiarra soilik izan zen: pena, dolua, mendeku nahia…
Hauteskundeetan emandako emaitza espero al zenuen?
PPk gehiengo absolutua galtzea espero nuen, baina esan diezadala norbaitek PSOEk irabaztea espero zuela! Zapaterok hori dio, baina bere etxekoei esango zien hori… Hauteskundeetan jazo den eragile nagusia Madrilgo atentatua izan da, baina horren kudeaketak, Irakeko gerrak… ere eragina izan dute. Ekonomiaren egoera nahiko ona dela dirudienez, jendeak PPk egindako guztia onartu du. Baina honako hau gehiegizkoa izan da. Jendeak aurreko guztietan gertatutakoarekin lotu du eta gauza askotan gezurretan aritu direla ikusi du. Zigor botoa izan da.
EEBBetako jendearekin harremanik izan al duzu asteotan? Nola ikusten dute hau guztia?
Aldizkariko jendearekin ez dut harremanik izan, baina lagunekin bai. Askok Madril ezagutzen dute eta kezkatuta zeuden. Nire ustez, EEBBetan gertakari hau dirudiena baino gutxiago jarraitu dute. Dena den, gertakari honek garrantzi handia du EEBBarrentzat. Izan ere, aliatu fidelena galdu dezakete. EEBBetako hauteskundeei begira ere gertakari garrantzitsua da.
Nola ikusten duzu etorkizuna?
Ez du itxura onik, baina horrek ez du esan nahi konponbiderik ez dagoenik. Islamiar erradikalek suntsipena eragiteko ahalmen handia dute eta ez dira ezeren aurrean beldurtzen. Hala ere, ez da kontu hau behar baino gehiago dramatizatu behar. Hor dago eta aurre egin behar zaio. Orain ikusiko dugu Zapatero beste enfoke bat emateko eta agresibitate hori biguntzeko gai den. Aznar Espainia mapan jarri izanaz harro zegoen, baina Espainia nazioartean ikustarazteko ahalmena duena Zapatero da. Izan ere, Aznarrek EEBBrekiko bihurtu du Espainia ikusgarri, baina gainontzeko herrialdeentzat Espainia ez da ezinbestekoa: Europan denei aurre egiten die, Marruecosekin borrokatu da… Hori ez da ospea. Orain Zapaterok dinamika propioa, espainiarra, ezartzeko aukera du. Irakeko egoera berbideratzeko aukera sor daiteke: Nazio Batuen bidezko jarduna, legezkoa, benetan gizaldekoa… Zapaterok behin eta berriro esan du Iraketik ateratzeko asmoa duela. Dena den, nire ustez PSOEk ez du hain argi. Dagoeneko batzuk jendeak lehenagotik aldaketa nahia zuela esaten hasi dira… Beharbada Al Kaedari gehiegizko garrantzia ez emateko ari dira hori esaten, ezin baitute esan Espainia Iraketik atentatuengatik aterako dela esan. Bestela, Al Kaedari lehergailuak jarriz politika aldatzeko baimen osoa ematen ari gara…
Dena den, jokaera horiek Al Kaeda tartean izan gabe ere aldatu beharko lirateke…
Beste herri batean esku hartzea oso arriskutsua da, herrialde bakoitza burujabe baita. Hori Nazio Batuen Erakundearen (NBE) bitartez egin beharko litzateke, estatuek nazioarte mailan funtzionatzeko sortutako tresna baita. NBEk kontu batzuetan ondo funtzionatzen ez badu estatuen beraien erruagatik da. Ahalmen exekutibo handia duen erakundea ez bada ere, topagunea, adostasuna bilatzeko bilgunea, izan beharko litzateke. Azken urteotan hori ere ez da izan. Iraken, adibidez, legez kanpoko gerra baten bidez erregimena deuseztu da, baina irakiarrei zer edo zer ezberdina egiten laguntzeko aukera dago. Nire ustez, Sadam izango ez zen zer edo zer nahiko zuten. Maila horretan nazioarteko komunitateak zeresana du: gizaldeko laguntza, hezkuntza… bultzatu ditzake, hango jendeak gauzak hobe egin daitezkeela ikus dezan. Denok ere dinamika batean murgilduta gaude eta hortik ateratzerik ez dagoela iruditzen zaigu, baina zaplastekoa eman beharrean eskua ematen badugu, gauzak konpondu daitezke. Aditu guztiek diote, gainera, ohiko gerren bidez ez dagoela terrorismoarekin bukatzerik. Nire ustez mundu guztiarekin hitz egin behar da. Nik ikusten dudanaren arabera, Al Kaeda oso konplexua da. Zenbait gobernutan laguntzen dien jendea dago eta sare ekonomiko oso indartsua dute.
Espainian botere aldaketa eman den moduan eman izana Euskal Herriko egoera konpontzeko ona izan daitekeela uste al duzu?
Hauteskundeen emaitza alderdientzat, ETArentzat…, denontzat, ohartarazpena dela uste dut. Umiltasunez jokatzeko eskaera izan da. Batetik, ezin da lehergailuak jarriz ibili eta, bestetik, politika erlatibizatu beharra dago. Politika politika besterik ez da. Akordioetara heltzen saiatu behar dugu, erreferenduma behar bada erreferenduma egin behar da… Politikak politika izateari utzi dio eta animalien arteko kontuekin zerikusi handiagoa duen zer edo zer bihurtu da; Iruñeko kasuan ikusi den moduan: nik nahi dudana egiten ez baduzu, terrorista, hiltzailea… zara. Herrialde edo egoera normal batean ez da zertan halakorik gertatu behar.
Horren aurrean, komunikabide eta alderdi gehienen erantzuna betikoa izan da…
Albiste hori komunikabide askotan ikusi dut. Ez dut uste ezkutatu denik. Time aldizkarikoei horren berri zabalagoa eskaini edo ez pentsatzen aritu nintzen, baina, nire ikuspuntutik, inertzia informatiboak beste toki batera bideratzen gintuen. Beste edozein momentutan, polizia batek pertsona bat hiltzea lehen orriko notizia litzateke. Are gehiago nola eman den kontuan hartuta. Albistea da, baina 200 hildako izan dira Madrilen, hauteskundeak izan dira…
Hala ere, beste erantzun bat merezi zuela uste dut.
Dinamika horiek aldatzea asko kostako da. Gertaera aberrantea izan da, baina halako egoeren aurreko jarrera aldatuko duen ikusteko denbora gehiago behar da. Niri ere gai honi garrantzi handiagoa ematea gustatuko litzaidake, amorruaren aurrean, gobernuaren kanpainaren aurrean… kontrapuntu ona bailitzateke. Izan ere, honek guztiak zenbaitzuk diskurtso zehatz batek fanatizatuta burua galtzea ekar bailezake. Kasu honetan hala izan da, baina beste batzuetan beste alderdi batzuetako jendeak kalean jipoiak jaso ditu. Zergatik? diskurtsoaren fanatizazioagatik. Hemen hala bizitzea ia saihestezintzat dugu, baina munduko toki askotan ez dira hala bizi. Ea Madrilgo gertakariak sortu duen shock-ak hau guztia aldatzen laguntzen duen.
EEBBetan denetik pixka bat egin duen zumarragarra
Nolatan erabaki zenuen EEBBetara joatea?
Donostian zuzenbidea ikasi eta Arthur & Andersen aholkularitza eta auditoria enpresan hasi nintzen lanean. Enpresa horretan pare bat urte egon nintzen, baina ez nuen nire etorkizuna zuzenbide munduan ikusten. Hori dela eta, beka eskatu eta EEBBetara joan nintzen nazioarteko ekonomian masterra egitera, Nazio Batuetan sartzeko asmoz. Betidanik gustuko izan ditut nazioarteko ekonomi eta garapen kontuak.
Zertan hasi zinen lanean?
Colorado estatuko gobernu agentzi batean lanean hasi nintzen. Garai hartan Mexikorekin merkataritza aske hitzarmena sinatu zen eta herrialde mugakideen arteko kooperazio kontuetan lanean aritu nintzen. Ez genekien oraindik oso ondo hitzarmenak zuzenbide eta ekonomi mailan zer suposatuko zuen eta nire ekarpena zuzenbide ezaguera izan zen. Horrez gain, unibertsitatean klaseak ematen ere aritu nintzen. 1995ean, berriz, New Yorkera joan eta Nazio Batuen Erakundean lanean hasi nintzen.
Euskal "enbaxadore" lanetan ere aritu zara…
Gauza ezberdinak egitea, sortzea… atsegin dut eta Euskal Herria "saldu" nahi nuen. Izan ere, kanpoan egon naizenean Euskal Herriko "enbaxadore" sentitu naiz. Nire ustez, kanpora ateratzen garen guztiok bete beharko genuke paper hori. Gainera, etortzen nintzen bakoitzean Euskal Herria zoragarria zela eta ez zela nahikoa ezaguna ikusten nuen. Hori guztia dela eta, Euskal Herria ezagutzera emateko, 1997an Euskal Herrira bidaiak saltzen zituen enpresa sortu nuen. Enpresa ireki nuen garaian Guggenheim ireki zen. Dena den, enpresa sortu nuenean ez nuen Guggemheim-en pentsatzen, hasieran behintzat Donostiako Jazz Jaialdia saltzen saiatu nintzen batez ere. Horrez gain, Gipuzkoa, Bizkaia, Araban… ibilbideak prestatu nituen, katalogoak egin nituen Eusko Jaurlaritzaren esku orrietan oinarriturik… Telefono eta internet bidez lan egiten nuen New Yorken nuen apartamentuan eta urte pare batean nahiko ondo joan zen. Oso esperientzia aberasgarria izan zen.
Turismo enpresa itxi ondoren, non hasi zinen lanean?
Ordurako Time aldizkarian lanean hasita nengoen. Nire lagun bat Latinoamerikarako ateratzen zuten edizioan lanean hasi zen eta editore lana eskaini zidan. Esperientzia bikaina izan zen eta nigan eragin handia izan du. Artikuluak jaso eta argitaratzeko moldatzen nituen. Lana ez zen nik aukeratuko nukeena, baina Time munduko aldizkari garrantzitsuenetako bat da eta asko ikas daiteke bertan. Hala, aukera ezberdinak suertatu zitzaizkidan: Korea eta Japoneko mundialean izan nintzen, Egunkariarentzat korrespontsal lanak egin nituen… Bestalde, beste gauza batzuk egiteko denbora nuen eta, hala, arte munduan ere hasi nintzen. Oraindik Time aldizkariarentzat lan egiten dut, baina hemendik.
Nolatan hasi zinen Egunkariarentzat lanean?
EEBBetan nengoela, hemengo komunikabideren batekin ere lan egin nahi nuen. Egunkari askorekin hitz egin nuen eta Egunkaria soilik interesatu zen. Superbowl-ari buruz, Irailaren 11ko gertakariari buruz… idatzi nuen beraientzat. Egunkariaren nazioarteko atala asko atsegin nuen, nazioarteko sailean esfortzu handia egiten baitzuten eta profesionalki lan egiteko eta egunkari ona egiteko lan handia egiten baitzuten.
Nola bizi izan zenuen Egunkariaren itxiera?
Time-n Europako edizioan lan egiten duen bati deitu nion itxieraren berri emateko eta gai horri buruzko artikulua egin genuen. Bera hona etorri zen eta Martxelo Otamendirekin eta Eusko Jaurlaritzako jendearekin hitz egin zuen. Informazio nahiko ona eskaini genuela uste dut. EEBBetan, berriz, Egunkariaren itxierak ez zuen interesik piztu. Dena den, komunikabide bat ixtea aberrazio hutsa iruditzen zait, are gehiago gertaerak 10-11 urte lehenagokoak badira. Gainera, erantzukizuna beti norbanakoarena da.
Zer dela eta itzuli zara herrira?
Time-ko lana bukatu zitzaidan, gehigarria itxi baitzuten, eta, gainera, New York-eko bizimoduaz nekatuta nengoen. Hala, itzultzeko garaia zela somatu nuen. Hemen bizitzea esperientzia berria da niretzat, oso gazte nintzela irten bainintzen hemendik. Ni New York-en heldu naiz. Oraindik ez naiz herrian gehiegi murgildu, baina kultur mugimendua dagoela iruditzen zait. Zinea egotea, zine klub saioak antolatzea, antzerki taldea egotea… bikaina da.
Herrira bueltan, zure alde "artistikoa" jorratzeari ekin diozu. Egunotan zure margoak ikusgai dira Itarte Etxean.
Betidanik idaztea atsegin izan dut. Poesia idazten hasi nintzen, kontakizunak ere idatzi ditut, itzulpen lanak ere egin ditut… Hitzek, lengoaia idatziak… sekulako aberastasuna dute eta aukera estetiko handiak eskaintzen dituzte. Hitzaren estetikaren bila inprobisazio teatroa egiten eta margotzen hasi nintzen. Idazten nuenean hitzez margotzen ari nintzela iruditzen zitzaidan, nire idazketa lanak beti oso koloretsuak izan dira, ikustekoak. Margotzea gustatuko litzaidakeen moduan idazten nuenez, zuzenean margotzea erabaki nuen. 2001eko irailaren 11ko gertakariaren ostean sentitu nuen, batez ere, margotu beharra.
Nola definituko zenituzke zure margolanak?
Inprobisazio lana nagusi da beraietan, subkontzienteko lanak dira. Koloreak garrantzi handia du niretzat, biziaren sinonimoa da. Oso modu amorfoan, azalez gutxi egituratuta… margotzen dut. Margoetan biziaren kaosa isladatzen dudala uste dut, baina kolore biziak erabiltzen ditut. Ez naiz sekulako margolaria, baina nire helburua espresatzea da eta lortzen dudala uste dut. Margolaritza mundua ezagutzen dutenek, beharbada, nire margoetan Jason Pollock-en lanarekin antzekotasunen bat ikus dezakete. Pollock-ek akzio pintura teknika asmatu zuen: mihisera koloreak "botatzean" datza, potetik edo brotxaz.
